W związku wydaniem przez Pana Komendanta Zarządzenia nr 41 z dnia 19 czerwca 2015 r., zmieniającego zarządzenie w sprawie organizacji i etatów jednostek Straży Granicznej, przesłanego do wiadomości Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Funkcjonariuszy Straży Granicznej, pragniemy wskazać, co następuje:
– stosownie do art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (dalej: u.z.z.), organizacja związkowa reprezentatywna w myśl ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego ma prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych.
Niezależny Samorządy Związek Zawodowy Funkcjonariuszy Straży Granicznej jest członkiem Forum Związków Zawodowych, posiadającego przymiot organizacji reprezentatywnej, co czyni NSZZ FSG właściwym do opiniowania założeń i aktów prawnych w myśl art. 19 ust. 1 u.z.z.
Przedmiotowe Zarządzenie nr 41 stanowi w opinii Związku akt prawny w myśl art. 19 ust. 1 u.z.z. Przepis posługuje się ogólnym pojęciem „aktu prawnego”, przy czym przymiot aktu prawngo posiada każdy akt o charakterze ogólnym (nie indywidualnym). Charakter ten posiadają także akty jednorazowe, dotyczące np. przekształcenia czy likwidacji jednostki organizacyjnej (wyrok NSA w Warszawie z dnia 28 lipca 2005 r., OSK 1827/04, LEX nr 227657) czy też ustalenia wysokości wynagrodzenia pracowników (wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 29 maja 2008 r., II SA/Go 206/08, LEX nr 537162). Zarządzenie nr 41, wprowadzające zmiany w organizacji jednostek Straży Granicznej, mieści się zatem w szeroko rozumianym pojęciu „aktu prawnego”.
Przepis dotyczy sfery działania związków zawodowych. Zważywszy że Zarządzenie nr 41 wpływa na kształt zatrudnienia w jednostkach Straży Granicznej, podczas gdy ochrona stosunku służby (czy pracy) jest jednym z podstawowych celów związków zawodowych, NSZZ FSG ma prawo do zaopiniowania przedmiotowego aktu prawnego.
W niniejszej sprawie projekt Zarządzenia nr 41 nie został prawidłowo przedłożony do konsultacji. Projekt został przesłany jedynie do wiadomości Związku z informacją o dacie planowanego wejścia w życie Zarządzenia. Ponadto projekt nie został przedłożony w całości (przesłano jedynie wyimek z aktu), a dołączone do niego pismo ani nie wskazało Związkowi terminu na przedstawienie swej opinii (stosownie do art. 19 ust. 2 u.z.z.), ani nawet nie wskazywało na prawo do złożenia opinii. Nie przeprowadzona została w związku z tym dalsza procedura, polegająca na odniesieniu się organu do stanowiska Związku Zawodowego.
Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że niedopuszczalne jest, by termin na wydanie opinii był przez organ dowolnie kształtowany i skracany. Stosownie do art. 19 ust. 2 u.z.z., termin na wydanie opinii nie może być krótszy, niż 30 dni, poza sytuacją gdy zostanie on skrócony do 21 dni z uwagi na ważny interes publiczny. Skrócenie terminu wymaga każdorazowo dodatkowego uzasadnienia. Niewskazywanie terminu albo wskazywanie terminu krótszego, niż wynika z ustawy, jest nieprawidłową, a powtarzającą się praktyką Komendanta Głównego Straży Granicznej. Tytułem przykładu przywołać można przedłożone do zaopiniowania zarządzenie zmieniające zarządzenie w sprawie umundurowania specjalistycznego funkcjonariuszy Straży Granicznej (arkusz uzgodnień nr FAX KG-TZ-42/IV/15), dla którego ustalono termin rażąco krótszy, niż termin ustawowy. Wskazać w tym miejscu należy, że „nieuwzględnianie” opinii złożonej przez Związek w terminie ustawowym z uwagi na przekroczenie krótszego terminu wyznaczonego przez organ również jest praktyką niedopuszczalną, sprzeczną z prawem i stosowaną nagminnie przez komórki organizacyjne podległe Komendantowi Głównemu Straży Granicznej.
Mając na uwadze powyższe podkreślić należy, że zarządzenie zostało wydane z naruszeniem procedury konsultacyjnej przewidzianej w ustawie o związkach zawodowych (art. 19 ust. 1 i 2 u.z.z.). Naruszenie tej procedury stanowi przesłankę stwierdzenia nieważności wydanego aktu prawnego (tak np. J. Żołyński, Ustawa o związkach zawodowych. Komentarz, LEX 2014, LEX nr 8987, n.b. 3). W związku z tym faktem wskazujemy na konieczność ponownego przeprowadzenia procedury wydania przedmiotowego aktu prawnego z uwzględnieniem etapu konsultacji z NSZZ FSG.
Należy również dodać, że informacja na temat nie przestrzegania przepisów w tym zakresie była przekazana przez NSZZ FSG na ręce Pana Generała w terminie wcześniejszym. Wskazujemy też, że w razie dalszego nieprzestrzegania przepisów prawa w przedmiocie procedury konsultacyjnej, w celu zażegnania sporu zmuszeni będziemy podjąć przewidziane prawem kroki na wyższym szczeblu służbowym.
